چرا رشد نقدینگی همچنان صعودی است؟

• مجید محسنی
• 2024-07-30

رشد نقدینگی یکی از چالش‌های اصلی اقتصاد هر کشوری است که بر بسیاری از جنبه‌های زندگی اقتصادی و اجتماعی تأثیر می‌گذارد. این پدیده در سال‌های اخیر توجه زیادی را به خود جلب کرده است، زیرا اثرات آن در تورم و کاهش قدرت خرید مردم آشکار شده است.

افزایش مداوم حجم پول در دسترس و گردش مالی، نتیجه تعامل عوامل مختلفی است که به صورت مستقیم و غیرمستقیم بر سیستم اقتصادی تأثیر می‌گذارند. از سیاست‌های مالی گرفته تا عملکرد سیستم بانکی، هر کدام نقشی اساسی در این روند ایفا می‌کنند.

این مقاله به بررسی دلایل این روند صعودی پرداخته و به تأثیرات و پیامدهای آن می‌پردازد. همچنین راهکارهایی برای مدیریت و کنترل رشد نقدینگی در اقتصاد ارائه خواهد شد.

ریشه‌های اصلی رشد نقدینگی

رشد نقدینگی به مجموعه‌ای از عواملی وابسته است که به طور مستقیم یا غیرمستقیم باعث افزایش حجم پول در گردش در اقتصاد می‌شوند. این عوامل می‌توانند به سیاست‌های اقتصادی، ساختار سیستم بانکی و وضعیت مالی دولت بستگی داشته باشند. درک ریشه‌های اصلی این رشد ضروری است تا بتوان به راهکارهایی برای مدیریت آن دست یافت.

سیاست‌های پولی و بانکی

سیاست‌های پولی یکی از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار در رشد نقدینگی هستند. بانک مرکزی با اعمال تغییرات در نرخ بهره و میزان انتشار پول، می‌تواند حجم پول در گردش را افزایش دهد. به‌ویژه در شرایط بحران اقتصادی، ممکن است تصمیمات پولی با هدف تحریک تقاضا منجر به رشد نقدینگی بیشتر شوند.

افزایش بدهی‌های دولت

دولت‌ها معمولاً برای تأمین مالی پروژه‌های مختلف و جبران کسری بودجه خود به استقراض از بانک‌ها و موسسات مالی روی می‌آورند. این بدهی‌ها می‌توانند به افزایش نقدینگی در اقتصاد منجر شوند. هنگامی که دولت با استفاده از سیاست‌های پولی و مالی به انتشار اوراق قرضه می‌پردازد، حجم پول در دسترس به طور غیرمستقیم افزایش می‌یابد.

تأثیر سیاست‌های پولی بر تورم

سیاست‌های پولی به‌طور مستقیم و غیرمستقیم بر تورم تأثیر می‌گذارند. این سیاست‌ها با تنظیم میزان عرضه پول و کنترل نرخ بهره، نقشی اساسی در شکل‌گیری روند تورم در اقتصاد دارند. زمانی که عرضه پول به‌طور چشمگیری افزایش یابد، معمولاً تورم نیز به دنبال آن رشد می‌کند.

• افزایش عرضه پول: زمانی که بانک مرکزی پول بیشتری وارد سیستم می‌کند، تقاضای بیشتر برای کالاها و خدمات ایجاد می‌شود که این امر می‌تواند به افزایش قیمت‌ها منجر شود.
• کاهش نرخ بهره: کاهش نرخ بهره موجب ارزان‌تر شدن اعتبار و تسهیل وام‌دهی می‌شود که به‌نوبه خود می‌تواند منجر به افزایش مصرف و تقاضا برای کالاها و خدمات گردد.

در مقابل، زمانی که بانک مرکزی سیاست‌های انقباضی را اعمال می‌کند، هدف کاهش تورم و کنترل رشد قیمت‌ها است. در این حالت، با کاهش عرضه پول و افزایش نرخ بهره، مصرف‌کنندگان تمایل کمتری به خرید دارند و در نتیجه فشار کمتری بر قیمت‌ها وارد می‌شود.

1. سیاست‌های انقباضی: شامل کاهش عرضه پول و افزایش نرخ بهره به منظور کاهش تقاضا و کنترل تورم است.
2. سیاست‌های انبساطی: شامل افزایش عرضه پول و کاهش نرخ بهره برای تحریک تقاضا و رشد اقتصادی است.

نقش سیستم بانکی در افزایش پول

سیستم بانکی یکی از ارکان اصلی در افزایش نقدینگی و حرکت آن در اقتصاد است. بانک‌ها با انجام عملیات مختلف مانند اعطای وام‌ها و خلق پول از طریق سپرده‌ها، نقش زیادی در تولید و توزیع پول در جامعه دارند. هرچقدر که سیستم بانکی فعال‌تر باشد، احتمال افزایش حجم نقدینگی در گردش بیشتر است.

اعطای وام‌ها و خلق پول

بانک‌ها از طریق اعطای وام‌ها به افراد و کسب‌وکارها می‌توانند پول جدیدی خلق کنند. این وام‌ها که اغلب به‌صورت سپرده‌های قرضی وارد سیستم می‌شوند، باعث افزایش پول در گردش می‌گردند. به این ترتیب، زمانی که بانک‌ها به تعداد بیشتری وام بدهند، حجم نقدینگی افزایش می‌یابد.

میزان ذخایر و نسبت نقدینگی

نسبت ذخایر اجباری بانک‌ها یکی دیگر از عواملی است که بر میزان نقدینگی تأثیر می‌گذارد. بانک‌ها موظفند درصدی از سپرده‌های خود را به‌عنوان ذخایر نگه دارند. هرچقدر که این ذخایر کاهش یابد، بانک‌ها می‌توانند بیشتر وام دهند و در نتیجه حجم پول در گردش افزایش پیدا کند.

اثر افزایش بدهی‌های دولت

افزایش بدهی‌های دولت تأثیر زیادی بر رشد نقدینگی و وضعیت اقتصادی کشور دارد. زمانی که دولت برای تأمین منابع مالی خود به استقراض از بانک‌ها یا انتشار اوراق قرضه روی می‌آورد، نقدینگی بیشتری وارد چرخه اقتصادی می‌شود. این فرایند باعث افزایش حجم پول در گردش و در نتیجه رشد نقدینگی می‌گردد.

دولت‌ها معمولاً برای جبران کسری بودجه و تأمین مالی پروژه‌های مختلف به استقراض از سیستم بانکی و سایر منابع مالی داخلی یا خارجی نیاز دارند. این بدهی‌ها می‌توانند به‌طور غیرمستقیم منجر به افزایش حجم پول در اقتصاد شوند، زیرا بانک‌ها با خرید اوراق قرضه یا اعطای وام به دولت، نقدینگی بیشتری در بازار ایجاد می‌کنند.

این وضعیت اگر در بلندمدت ادامه پیدا کند، می‌تواند به افزایش فشار تورمی و کاهش ارزش پول ملی منجر شود. به‌ویژه زمانی که دولت به‌طور مداوم بدهی‌های جدید ایجاد کند، این مسئله تأثیرات منفی بر ثبات اقتصادی خواهد داشت.

راهکارهای مدیریت نقدینگی در اقتصاد

مدیریت نقدینگی در اقتصاد یکی از چالش‌های اصلی دولت‌ها و بانک‌های مرکزی است. برای کنترل رشد نقدینگی و جلوگیری از اثرات منفی آن، نیاز به اتخاذ سیاست‌های مناسب و مؤثر وجود دارد. این سیاست‌ها باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که همزمان با تحریک رشد اقتصادی، از بروز تورم و کاهش ارزش پول جلوگیری کنند.

اعمال سیاست‌های پولی انقباضی یکی از روش‌های مؤثر در کنترل رشد نقدینگی است. بانک مرکزی می‌تواند با افزایش نرخ بهره و کاهش عرضه پول، تقاضای عمومی را کاهش دهد و به این ترتیب از افزایش بی‌رویه قیمت‌ها جلوگیری کند.

اصلاحات ساختاری در سیستم بانکی نیز می‌تواند به کنترل بهتر نقدینگی کمک کند. این اصلاحات شامل تغییرات در نسبت ذخایر قانونی بانک‌ها، بهبود روش‌های اعطای وام و افزایش نظارت بر فعالیت‌های مالی بانک‌ها است. با این اقدامات، سیستم بانکی می‌تواند به‌طور مؤثرتری نقدینگی را در اقتصاد مدیریت کند.

علاوه بر این، کنترل بدهی‌های دولت و محدود کردن استقراض‌های بی‌رویه از بانک‌ها نیز نقش مهمی در مدیریت نقدینگی دارد. دولت باید برای جلوگیری از افزایش نقدینگی، از سیاست‌های مالی مسئولانه استفاده کند و به‌ویژه از بدهی‌های بلندمدت که به افزایش نقدینگی منجر می‌شود، پرهیز کند.